„HEROJI HALIJARDA“, film Radoša Bajića koji se bavi srpskom tragedijom u Drugom svetskom ratu, smeštenom u kontekst istorijske priče o humanosti i požrtvovanju Srba, pripadnika Jugoslovenske vojske u otadžbini i meštana podsuvoborskih sela, koji su rizikujući tešku nemačku odmazdu spasavali američke pilote iz oborenih aviona, dospeo je i u svetske medije.
HEROJI HALIJARDA
Naime, američki časopis Holivud reporter (The Hollywood Reporter) objavio je tekst upravo o ovom srpskom filmu. Na samom početku autor teksta podseća da se film našao u centru skandala, pre nego što ga je uopšte bilo ko pogleda.
“Na prezentaciji industrije na CineLink forumu Sarajevo Film Festivala u avgustu, Telekom Srbija, koji je zajedno sa Contrast Studios producirao Heroje Halijarda , prikazao je spotove iz epa o Drugom svetskom ratu. Film srpskog glumca i reditelja Radoša Bajića još je bio u postprodukciji, a snimci su imali samo za cilj da publici daju osećaj obima produkcije, jednog od najvećih i najambicioznijih filmova ikada snimljenih u regionu.
Umesto toga, izazvali su političku reakciju. Neki su optužili film, koji govori o istorijskom spasavanju američkih avijatičara od strane srpskih boraca u Jugoslaviji pod nacističkom okupacijom 1944. godine, da veliča srpske nacionalističke grupe. Benjamina Karić, gradonačelnica Sarajeva, nazvala je film „revizionističkim“ i zatražila od organizatora festivala da se distanciraju od producenata i projekcije, što su oni odmah i učinili. Karić je nastavila da doleva ulje na vatru, tvitujući da je film naneo “nemerljivu štetu festivalu i Gradu Sarajevu”. Sve ovo za film koji još niko nije video. Proći će meseci pre nego što će Heroji Haljarda imati zvaničnu svetsku premijeru.
Na površini, nema ničeg posebno kontroverznog u vezi Heroja Halijarda . Film istražuje skoro zaboravljeni kutak istorije Drugog svetskog rata: smelu i istinitu priču o operaciji Haljard, spasilačkoj operaciji, koju je organizovala američka ratna špijunska agencija OSS, da bi se srpskim borcima otpora pomoglo u spasavanju američkih i savezničkih avijatičara zarobljenih iza neprijateljskih linija u samrtnim danima rata. Snage, predvođene srpskim generalom Dražom Mihailovićem, spasile su više od 500 vazduhoplovaca i ljudstva, što je najveća operacija spasavanja američkih avijatičara u istoriji”, navodi “Holivud reporter”
HEROJI HALIJARDA
Spasavanje je u centru filma, ali Heroji iz Haljarda su takođe priča o srpskoj istoriji, posebno o složenom, neurednom periodu tokom nemačke okupacije. Reditelj Bajić strukturira film kao priču o trojici braće, zamenicima tadašnjih političkih pokreta, čiji su životi razapeti između suprotstavljenih ideologija. Mirko se pridružuje Mihailovićevoj armiji, često poznatoj kao četnici. Brat Sreten se ubacuje sa komunističkim partizanima pod maršalom Titom. Najmlađi sin Ilija je uhvaćen između, navodi se u časopisu.
– Film je zapravo priča o građanskom ratu, priča o rasparčanim zajednicama, rasparčanim porodicama – kaže potpukovnik Džon Kapelo, konsultant za Heroje Halijarda . Ovaj 25-godišnji veteran američkog ratnog vazduhoplovstva predsednik je Fondacije misije Haljard, grupe koja je osnovana da „obrazuje, obeležava i povećava svest“ o misiji Halijard i ulozi koju su Srbi imali u njenom uspehu. „Građanski rat“, kaže Kapelo, „bio je izuzetno složen.
“Posle rata i poraza generala Mihailovića, Mihailoviću je nova komunistička jugoslovenska vlast sudila i osudila ga za veleizdaju i streljala ga. Njegova presuda je tek posthumno ukinuta 2015. godine, kada je Vrhovni sud Srbije presudio da su suđenje i osuda Mihailoviću politički i ideološki motivisani.
Godinu i po dana nakon pogubljenja Mihailovića, američki predsednik Hari S. Truman odlikovao ga je američkom Legijom zasluga za ulogu u vođenju operacije Halijard. Predsednik Truman je u svom govoru rekao da su Mihailović i snage pod njegovom komandom „bile od ključnog značaja za konačnu pobedu saveznika“. Sva ta istorija je relevantna jer je na Balkanu bitka oko sukobljenih tumačenja srpske istorije ključni deo savremenih političkih debata. Polemika oko Heroja Halijarda u Sarajevu imala je manje veze sa sadržajem filma, pa čak ni sa istorijskom raspravom o ulozi generala Mihailovića i četnika, nego sa politikom sadašnjeg trenutka”, piše u tekstu Holivud reportera.
Autor teksta ovog američkog časopisa objasnio je i značenje četnika.
– Četnik samo znači nešto kao gerilac, ali to je termin koji se zloupotrebljava i danas je izvor mnogih veoma emotivnih odgovora – kaže Kapelo. „Izraz za različite ljude znači veoma različite stvari. U SAD danas postoje četničke grupe, u Čikagu, u San Dijegu, čiji su se očevi i dedovi borili sa generalom Mihailovićem, pružajući otpor Nemcima. A četnike vide kao heroje.
Dalje se u tekstu objašnjavaju odnosi Srbije i Amerike te citira američki ambasador Kristofel Hil:
– Odnos SAD i Srbije je mnogo viši od sukoba iz 1990-ih. Tokom većeg dela naše istorije — i kao što ovaj film ilustruje — bili smo saveznici – rekao je Kristofer Hil, američki ambasador u Srbiji, u odgovoru e-poštom za Holivud Reporter.
Heroji Halijarda pružaju zgodan istorijski narativ, osvrt na vreme kada su SAD i Srbija stajale rame uz rame, ocenjuje autor ovog američkog časopisa.
(hollywoodreporter)
Preporučujemo
