U SRCU Beograda, Kapetan Mišino zdanje je jedna od najpoznatijih beogradskih građevina 19. veka. Građena između 1857. i 1863. godine, dobila je ime po svom bogatom i uticajnom vlasniku, kapetanu Miši Anastasijeviću, značajnom srpskom trgovcu i filantropu.
novosti
Zgrada je prvobitno bila planirana kao palata za Anastasijevićevu ćerku, Saru Karađorđević, ali je zbog promena političke situacije, on 1863. godine poklonio državi. Danas je u zgradi sedište Univerziteta u Beogradu, kao i deo Filozoškog fakulteta.
Prvobitna namera Kapetan-Miše bila je da zgradu podigne za dvor nesuđenog vladarskog para – svoje kćeri Sare i Đorđa Karađorđevića. Međutim, kako je Svetoandrejska skupština 1859. godine odlučila da vrati kneza Miloša na vladarski presto u Srbiji, izgubljene su sve nade o dolasku na vlast Karađorđevića. Tako je još tokom izgradnje, zgrada zaveštana „otečestvu“ za smeštaj više kulturnih i prosvetnih ustanova tadašnje Kneževine Srbije: u nju se odmah nakon izgradnje uselila Velika škola, zatim Gimnazija, Ministarstvo prosvete, Realka, Narodna biblioteka, Narodni muzej i druge.
Kapetan Mišino zdanje, projektovano je od strane češkog arhitekte Jana Nevole, a građeno od strane majstora Josifa Štajnhlehra i predstavlja jedno od najvažnijih arhitektonskih ostvarenja svog vremena u Srbiji. Arhitektonski stil zgrade kombinuje elemente romaničkog, gotičkog i renesansnog dizajna, zbog čega je među Beograđanima poznata kao “Venecijanska palata”. Kroz svoju istoriju, zgrada je imala različite namene, od Velike škole, Ministarstva prosvete, pa do Narodnog muzeja.
Foto: Arhiva “Novosti”
Zgrada je, pored toga što ima značajnu kulturnu vrednost, bila i strateški postavljena, budući da je u to vreme bila najviša građevina u Beogradu, te je služila kao osmatračnica. Vatrogasci su koristili ovaj objekat za praćenje požara u okolini, jer je sa nje bilo moguće uočiti požare u široj okolini grada.
Arhitektonska značajnost
Dizajn zgrade, pod uticajem arhitektonskih pravaca 19. veka, karakteriše simetričan pravougaoni oblik sa dva krila razdvojena velikim vestibulom. Fasada je podeljena na tri dela, sa centralnim tornjem koji je okružen sa dva simetrična krila. Venecijanski prozori sa polukružnim lukovima i detaljna dekoracija, uključujući skulpture Apolona i Minerve, odražavaju cilj zgrade da bude centar za umetnost i obrazovanje.
Kapetan-Mišino zdanje / Foto – dokumentacija “Novosti”
Jan Nevole, arhitekta koji je projektovao zgradu, bio je značajan češki inženjer i arhitekta koji je odigrao ključnu ulogu u modernizaciji srpske arhitekture. Po dolasku u Srbiju 1842. godine, Nevole je radio na više važnih projekata, uključujući izgradnju Vojne bolnice u Beogradu i Stare vojne akademije. Njegovo delo na Kapetan Mišinom zdanju smatra se jednim od njegovih najvažnijih dostignuća.
Ostavština velikog filantropa
Kapetan Miša Anastasijević rođen je 1803. godine u Poreču na Dunavu i započeo je svoju trgovinsku karijeru još u mladosti. Do trenutka njegove smrti 1885. godine, postao je jedan od najbogatijih ljudi u Srbiji. Svoje bogatstvo stekao je pretežno trgovinom soli, kontrolišući flotu od 74 broda. Uprkos svom bogatstvu, Anastasijević je bio poznat po svojoj velikodušnosti i skromnosti. Bio je duboko angažovan u javnom životu i imao je značajne veze sa važnim ličnostima kao što je knez Miloš Obrenović, koji ga je 1833. godine imenovao za “kapetana Dunava”.
Anastasijevićevi doprinosi srpskom društvu nisu se ograničavali samo na trgovinu, već je bio i veliki pokrovitelj obrazovanja i kulture. Njegovo poklanjanje zgrade državi označilo je prekretnicu u njenoj nameni, jer je postala središnji centar za obrazovanje i kulturni razvoj Beograda.
Foto: Arhiva “Novosti”
Uloga zdanja u obrazovanju Srbije
Kroz svoju istoriju, Kapetan Mišin zdanje bilo je centar srpskog obrazovanja. Prvo je u njoj bila smeštena Velika škola (kasnije Univerzitet u Beogradu), a potom je postala domaćin raznih akademskih i kulturnih događaja. Velika sala zgrade bila je mesto značajnih istorijskih događanja, uključujući sednice Narodne skupštine i izložbe o srpskoj srednjovekovnoj umetnosti.
Njena funkcija se razvijala kako su potrebe za obrazovanjem u Srbiji rasle. Početkom 20. veka, zgrada je postala ključni deo Univerziteta u Beogradu, simbolišući intelektualni i kulturni napredak zemlje. Posle Drugog svetskog rata, zgrada je restaurirana i nastavila je da funkcioniše kao obrazovni i kulturni centar.
Foto: Arhiva “Novosti”
Opstanak kroz ratove i vreme
Kao i veliki deo Beograda, Kapetan Mišino zdanje pretrpelo je značajna oštećenja tokom godina ratova. Građevina je teško oštećena prilikom bombardovanja Beograda 1862. godine, a kasnije i tokom Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata. Ipak, zgrada je bila redovno popravljana i restaurirana, s posebnim restauracijama koje su vršene početkom treće decenije dvadesetog veka i nakon Drugog svetskog rata.
U poslednjim decenijama, zgrada je postala domaćin Beogradske arheološke kolekcije, dodajući novu dimenziju njenoj kulturnoj važnosti. Zgrada ostaje simbol otpornosti i istorijskog razvoja Beograda, odražavajući arhitektonsku lepotu grada i njegovu bogatu kulturnu baštinu.
„MIŠA ANASTASІЄVIĆЬ SVOMЪ OTЄČЄSTVU“
Zanimljiv detalj ovog objekta je natpis na njemu: „MIŠA ANASTASІЄVIĆЬ SVOMЪ OTЄČЄSTVU“. Ovaj natpis je napisan starom ćirilicom koja je bila u upotrebi pre reforme Vuka Karadžića iz 1868. godine, budući da je objekat izgrađen pet godina pre tog datuma. Pored toga, vetrokaz na vrhu objekta sadrži ćirilična slova koja označavaju strane sveta: S, Z, I, i Ю, umesto današnjeg slova J, koje je Vuk Karadžić uzeo iz latinice.
Foto: Arhiva “Novosti”
Kapetan Mišino zdanje utvrđeno je za kulturno dobro od izuzetnog značaja 1979. godine, a mnogi smatraju da bi trebalo da bude dodatno valorizovano zbog svoje istorijske važnosti.
Foto: Novosti
