U CRNOJ GORI se svi jezici govore više nego crnogorski, ali on je, po Ustavu, ipak službeni u toj državi. Utemeljenja za dominaciju ovog jezika, osim političkog nema, jer su konačni rezultati popisa iz 2023. godine pokazali da se u 17, od 25 opština, govori srpskim jezikom, u četiri bosanskim, a tek treće mesto, u po dve lokalne samouprave, dele crnogorski i albanski.
V.K.
Broj onih koji govore srpskim jezikom skočio je u odnosu na popis iz 2011. godine. Tada je 42,88 odsto građana reklo da govori srpski, dok je crnogorski biralo 36,97 procenata. Sada je rezultat 43,18 prema 34,52 procenta u korist srpskog. U odnosu na prebrojavanje pre 13 godina skočio je i broj Srba sa 29 na 32,9 odsto, dok je broj Crnogoraca pao – sa 45 na 41,1 odsto.
Brojke koja odslikavaju život jasno su rekle svoje i da je po pravu i pravdi, srpski jezik bi trebalo da bude službeni, a ne kao što je sada slučaj sa epitetom “u službenoj upotrebi”, u istom košu sa bosanskim, hrvatskim i albanskim. No, put do stavljanja srpskog na pijedestal koji zaslužuje je dug i vodi preko promena Ustava, a za to u ovom trenutku nema dvotrećinske većine – 54 poslanika, od ukupno 81. Znači, sudbinu jezika opet će krojiti politika.
Poslanici DPS koji su zajedno sa Milom Đukanovićem uradili sve da skrajnu srpski sigurno neće dati podršku da se on vrati na mesto koje zaslužuje. Oni su 2007. praktično na silu uveli crnogorski jezik u upotrebu, a pre toga se u ovoj zemlji govorilo srpskim.
Poslanik Ujedinjene Crne Gore dr Vladimir Dobričanin rekao je za “Novosti” da su se konačno stekli uslovi da srpski jezik postane službeni u Crnoj Gori, što će svakako uticati da Srbi kao narod ne budu više diskriminsani, nego ravnopravni deo crnogorskog društva.
– Osim svih muka koje je srpski narod u prošlosti prošao u državi Mila Đukanovića, dočekali smo praktično nacionalno oslobođenje, a time i mogućnost da srpski jezik uđe u Ustav Crne Gore kao službeni. I ovaj popis je pokazao da su Srbi ustavotvoran narod i da treba da zauzme mesto koje mu pripada. Pamtimo prošla vremena kada su građani koji su se pisali kao Srbi smatrani šovinistima, a, recimo, nacionalni Crnogorci, Albanci i Hrvati građanima prvog reda. Sve što je bilo srpsko bilo je nepoželjno i retrogradno po crnogorsko društvo. Nadam se da su ta vremena konačno prošla. Ako ne budu, spremni smo za otpor! – istakao je Dobričanin.
Švajcarska i Belgija
POSTOJE brojni primeri država gde se više jezika vode kao službeni. Jedna od njih je Švajcarska, koja ima četiri službena jezika – nemački, francuski, italijanski i retoromanski, što je prilagođeno njenoj složenoj jezičkoj strukturi. Slično, Belgija ima tri službena jezika – holandski, francuski i nemački, dok Finska priznaje švedski kao drugi službeni jezik, uz finski.
U članu 13 Ustava Crne Gore piše da je crnogorski jezik službeni, a da su srpski, bosanski, albanski i hrvatski u službenoj upotrebi. Službeni jezik znači da se on koristi u zvaničnoj korespodenciji države, a na jezicima u službenoj upotrebi mogu da se izdaju dokumenta građanima na osnovu njihove želje.
Put do ustavnih izmena nije kratak. Neophodno je da neko inicira ustavne promene, a to može da uradi šef države, predsednik Skupštine, premijer ili najmanje 25 poslanika. Ako to ne učine predsednik, kao i predstavnici zakonodavne i izvršne vlasti, onda će srpska koalicija “Za budućnost Crne Gore” morati da osigura podršku još 12 poslanika iz drugih klubova. Za predložene izmene najpre Zakona o jeziku potrebno je da glasa dvotrećinska većina u Skupštini, odnosno 54 od 81 poslanika. Ukoliko se to dogodi onda sledi referendum i izmena Ustava.
Srbi, osim jezika, traže i izmene državne himne “Oj svijetla majska zoro” i uvođenje trobojke kao državne zastave. Traže i povratak srpskih pisaca. Od Svetog Save do Njegoša i kralja Nikole, Alekse Šantića, Branka Radičevića, Vojislava Ilića, Desanke Maksimović, Branislava Nušića, Branka Ćopića i mnogih drugih.
Ministar sporta i mladih Dragoslav Šćekić rekao je da očekuje da vlast na svim nivoima postupa u skladu sa realnom strukturom stanovništva i uvaži činjenicu sa Srbi čine značajan segment ovog društva.
– Pošto srpskim jezikom govori 269.307 ljudi odnosno 43,18 odsto stanovnika Crne Gore zalagaću se da srpski jezik bude službeni jezik. Ljudi koji govore srpskim jezikom najmanje što očekuju je da dobiju pravo da svuda govore, školuju se na svom jeziku. Učinićemo sve da se ispoštuju elementarna građanska prava svih građana, pa tako i Srba – jasan je Šćekić.
Bečić: Nepravda iz 2007.
LIDER Demokratske Crne Gore i potpredsednik Vlade Aleksa Bečić kazao je da smatra da je “učinjena nepravda 2007. godine kada srpski jezik nije tretiran jednako kao crnogorski jezik”.
– Sve što se dešava u zemlji mora se sprovesti u skladu sa Ustavom. Da li smatram da je učinjena nepravda 2007. godine kada srpski jezik nije tretiran kao bratski – jednako kao crnogorski jezik, smatram da je tada učinjena nepravda. Mislim da su to potvrdili i popisi 2011. i 2023. godine – rekao je Bečić.
Iz Prave Crne Gore saopštili su da većinski deo stanovništva koristi srpski kao svoj primarni jezik.
– Popis služi kao ključni instrument za kreiranje dugoročnih nacionalnih politika u različitim oblastima – od obrazovanja i kulture, do službene upotrebe jezika i drugih važnih društvenih aspekata. Kroz popis koji se sprovodi na deset godina dobijamo uvid u ključne promene i trendove unutar naše države, koji bi trebalo da se odraze i na javne politike. Najnoviji podaci ukazuju na kontinuirani rast broja građana koji se izjašnjavaju da govore srpskim jezikom, čime se potvrđuje dugogodišnji značaj srpskog jezika u našoj državi – navedeno je u saopštenju. – Iako crnogorski jezik, kao službeni, kojim prema ovom popisu govori skoro deset odsto manje građana nego srpskim jezikom (34,52 odsto), uživa odgovarajući status, činjenica da srpski jezik do sada nije bio službeni, uprkos tome što ga govori većina građana, predstavlja nepravdu koju je sada potrebno ispraviti. Ovaj popis jasno pokazuje da se položaj srpskog jezika ne sme zanemarivati, već da se mora formalizovati kao službeni jezik uz crnogorski kako bi se odrazila stvarna jezička slika naše zemlje.
Inače, popis je sproveden krajem prošle godine, a na konačne rezultate po suštinskim pitanjima – nacionalnosti, jezika i veroispovesti, čekalo se deset meseci.
Duplo više ateista
REZULTATI popisa su pokazali i da je sada oko 3.500 pravoslavaca manje nego 2011. godine, da je građana katoličke veroispovesti blizu 900 manje, dok je muslimana nešto preko 6.000 više nego pre 13 godina. Prema konačnim brojkama Uprave za statistiku Crne Gore, od ukupno popisanog broja stanovništva, 71,1 odsto građana se izjasnilo da su pravoslavne veroispovesti, 19,99 odsto islamske, 3,24 katoličke, dok je 2,29 odsto reklo da su ateisti. Broj ateista se duplirao, pa ih je umesto 7.667 sada 14.260.